نحوه همسریابی در علم روانشناسی و دین

نحوه همسریابی در علم روانشناسی و دین به چه صورت تشریح شده است؟

روش اصولی این کار را توضیح دهید.

 ------ جواب ---------------------------------------------------------

در مورد معیارهای روانشناختی در همسریابی به اهل این علم مراجعه کنید. ما معیارهایی را که در تراث دینی بر آن تأکید شده، و می توان از این تأکید به اهمیت آن پی برد، ذکر می کنیم.

در احادیث اسلامی به برگزیدن همسر و معیارهای آن اشارات فراوانی به چشم می خورد. سؤال این است که از دیدگاه اسلام، چگونه همسری باید برگزید؟ و یا به عبارت دگی معیارهای اصلی و مهم برای تعیین همسر چیست؟

در جوامع بشری گاه عملا ـ اگر نگوییم، نظرا ـ زیبایی و مادیات معیار اصلی در امر ازدواج تلقی شده اند. اسلام نه آن که به این عوامل هیچ اهمیت ندهد، ولی آن را در رتبه های بعدی اهمیت قرار داده است، و معیارهای دیگری را مقدم بر آن مطرح کرده است.

این ملاک‌ها در بیشتر موارد برای مرد و زن، مشترک است.

1 دین ‌داری و ایمان: این ملاک را باید مهم‌ترین ملاک در همسرگزینی دانست؛ زیرا دین و هدایت دینی و پای‌بندی به باورهای مذهبی یکی از بزرگ‌ترین ارزشها و نعمت‌های است.

این معیار هم در ایجاد ارتباط سالم زناشویی موثر است و هم در تربیت فرزند اهمیت دارد.

تفاهم در همراهی زن و شوهر در دین و الزام به آن، باعث می شود آنها در تصمیم گیری مشترک کمتر دچار اختلاف نظر شوند، کما این که در تربیت فرزند نگاه واحدی خواهند داشت.

به یقین، کسی که ایمان و دین خود را حفظ کرده است، در امر زناشویی و زندگی مشترک نیز فردی موفق خواهد بود. دین، مانع مهمی در برابر بی‌نظمی و افتادن آدمی به ورطه گناه و ستم‌کاری است.

پیامبراکرم(ص) آن گاه که به فردی توصیه کرد تا ازدواج کند، چنین فرمود: "ازدواج کن و بر تو باد که با همسری دین‌دار ازدواج کنی."(وسائل الشیعة، ج 14، ص 30)

امام صادق(ع) نیز فرموده است:"هر کس برای دین زن با او ازدواج کند، خداوند مال و جمال به او روزی می‌کند."("وسائل الشیعة"، ج 14، ص30)

این دیدگاه در آیه 221 سوره بقره بیشتر نمودار است؛ آن گاه که خداوند، مؤمنان را از ازدواج با زنان مشرک و بی‌دین نهی می‌کند، هر چند بسیار زیبا باشند.

2ـ اخلاق نیک: پس از ایمان هیچ چیزی نمی‌تواند جایگزین اخلاق نیک، یعنی خوش رفتاری و خوش گفتاری همسر گردد؛ زیرا زن و مرد تکیه گاه و مایه آرامش یکدیگرند و تنها اخلاق پسندیده همسر می‌تواند خستگی‌های روحی و جسمی طرف دیگر را به آسانی بزداید.

اگر همسری ـ زن یا مرد ـ از بیشترین ثروت و زیبایی و شهرت برخوردار باشد، ولی با بدی رفتار کند، مشکلات بسیاری پدید خواهد آمد.

به همین دلیل، احادیث اسلامی بر خوش زبانی، خوش خلقی، گذشت، ادب، نرم خویی، فروتنی، مهربانی، عدالت، شرح صدر و بردباری همسران پای می‌فشارند.

هر یک از این ویژگی‌ها می‌تواند بسیاری از اختلاف‌ها و کشمکش‌های خانوادگی را برطرف سازد؛ زیرا بیشتر اختلافات خانوادگی از نبود همین عناصر سرچشمه می‌گیرد.

پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: "با کسی که اخلاق و دینش پسندیده است ازدواج کنید، که اگر چنین نکنید، فتنه و فساد بزرگی در زمین پدید می‌آید."(همان، ص50)

هم چنین گفته‌اند: فردی به امام رضا(ع) نامه نوشت که فردی از بستگانم به خواستگاری دخترم آمده است، ولی اخلاق نیک ندارد و بداخلاق است؛ چه کنم؟ امام(ع) فرمودند: «اگر بداخلاق است، دخترت را به ازدواج او در نیاور.»("وسائل الشیعة"، ج14، ص54)

و در حدیثی از امام علی(ع)، آسان‌گیری، نرم‌خویی و سازگاری از جمله ویژگی‌های بهترین زنان شمرده شده است.(همان، ص15)

3ـ اصالت و شرافت خانوادگی: معمولا تربیت و رفتار و کردار هر انسانی زاییده تربیت و اخلاق خانواده‌ای است که در آن رشد کرده است. بررسی وضعیت خانواده فرد مورد نظر، از نظر اجتماعی، اخلاقی، تربیتی و دینی، در شناخت بهتر همسر آینده به ما کمک خواهد کرد.

روزی پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "ای مردم! از سبزه هایی که بر روی منجلاب و مزبله‌ای روییده باشد، بپرهیزید" هنگامی که در باره آن پرسیدند، ایشان فرمودند: مراد زن زیبایی است که در خانواده بدی رشد کرده باشد.(وسائل الشیعة، ج14، ص 29)

پیامبر(ص) با اشاره به نقش مهم خانواده در پرورش فرزندان، شرافت و اصالت خانوادگی را از ملاک‌های مؤثر در گزینش همسر دانسته اند.

به این توجه کنید که ایشان فرموده اند: "خانواده‌ بد"، نه خانواده‌ فقیر و بی‌بضاعت و مانند آن. این سخن می‌رساند که ملاک شرافت و اصالت خانوادگی، نجابت و کرامت انسانی است، نه ثروت، قدرت و شهرت.

4ـ کفویت و همتایی: تناسب، همتایی و هماهنگی مشخصات دختر و پسر عامل مهم دیگری است که بر آن بسیار تأکید شده است؛ زیرا اگر زن و مرد در جنبه‌های گوناگون دینی، اخلاقی، سنی، تحصیلی و فرهنگی تناسب نداشته باشند، در تفاهم با یکدیگر گرفتار مشکل خواهند شد.

اهمیت کفویت، به گونه‌ای است که حتی پیامبر اکرم(ص) در باره حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) فرموده است: "اگر علی(ع) آفریده نمی‌شد، هیچ همتایی برای ازدواج با فاطمه(س) نبود"(همان، ص 49)

آیه شریفه «والطیبات للطیبین» یعنی زنان پاک، شایسته مردان پاک هستند ـ (نور/26) ـ به همین ملاک اشاره می‌کند.

در حدیثی از رسول اکرم(ص) می‌خوانیم: "زمینه‌ ازدواج همتایان را فراهم آورید و با همتای خود ازدواج کنید و آنان را برای به دنیا آوردن فرزندان شایسته برگزینید."(وسائل الشیعة، ج14، ص29)

اگر چه آن چه بیشتر اهمیت دارد، همتایی دختر و پسر از نظر اخلاق و باورهای مذهبی است، ولی نباید به مشابهت های دیگر نیز بی اعتنا بود.

5ـ سلامت جسم، روح و عقل: این عوامل در ایفای نقش فرد پس از ازدواج ـ در قالب شوهر، زن یا پدر و مادر ـ نقش مؤثری دارند. برای نمونه، مرد کم عقل نه می‌تواند نقش همسری را برای زنش انجام دهد و نه نقش پدری را برای فرزندانش. به همین دلیل، احادیث اسلامی، مسلمانان را از ازدواج با کسانی که در زمینه روحی و عقلی کمبود دارند، بر حذر می‌دارد. منظور از نقص جسمانی نیز نداشتن اندام یا دیگر نقص‌های بدنی نیست، بلکه بیشتر به بیماری‌های خطرناکی، مانند جذام، پیسی و ایدز و نظائر آن برمی‌گردد.

این تأکید بدان دلیل است که اسلام می‌خواهد مسلمانان، جامعه و نسلی پاک و سالم داشته باشند.

امام علی(ع) می‌فرمایند: "از ازدواج با زن احمق خودداری کنید؛ زیرا هم نشینی با او برای شما بلا است و بچهی به دنیا آمده از او تباه و ضایع می‌شود."(وسائل الشیعة، ج14، ص56)

از امام باقر(ع) پرسیدند: آیا می‌توان با زن دیوانه، ولی زیبا ازدواج کرد؟ ایشان به این پرسش، پاسخ منفی داده اند.(وسائل الشیعة، ج14، ص57)

هم ‌چنین پیامبر(ص) در فرازی از دعاهایشان می‌فرمایند: "خدایا! پناه می‌برم به تو از زنی که با کودنی و حماقت و بدخلقی خود، مرا پیش از وقت، پیر کند و..."(نظام خانواده در اسلام، ص 166)

6ـ زیبایی: اسلام افزون بر جنبه معنوی و دینی همسر آینده بر مسأله زیبایی همسر نیز تأکید می‌کند. انسان خواه ناخواه، زیبایی را دوست دارد و زشتی‌ ظاهری و نازیبایی را ناپسند می‌داند، چنان که خداوند نیز خود زیباست و زیبایی را دوست دارد.

هر چند در احادیث اسلامی، به این ملاک اشاره شده است، ولی روایات ما را از هر گونه برخورد افراطی یا تفریطی با آن پرهیز داده است. باید زیبایی را پس از ملاک‌های اسلامی قرار داد و نظری متعادل به آن داشت.

برای نمونه در حدیثی می‌خوانیم که امام کاظم(ع) می‌فرمایند: "سه چیز نور چشم را جلا می بخشد: نگاه به سبزه، آب جاری و صورت زیبا."(وسائل الشیعة، ج14، ص38)

و باز در حدیث دیگری می خوانیم: "هر کسی برای زیبایی زنی با او ازدواج کند، خداوند زیبایی آن زن را برای مرد وبال و سنگینی قرار می‌دهد."(وسائل الشیعة، ج14، ص32)

پس اسلام از یک سو همه چیز را در زیبایی چهره خلاصه نمی کند؛ و از سوی دیگر، از آن بی‌اعتنا نیز نمی‌گذرد.

نکته ای که در آخر تذکر آن مهم است این است که زیبایی تا حدودی نسبی است و انسانها در تشخیص آن علائق متفاوتی دارند.

امیدواریم این معیارها برای شما مفید باشد.