نظر امام خامنه ای (دام ظله) در مورد قمه زنی

 

بنده خیلی متاسفم که بگویم در این سه، چهار سال اخیر، برخی کارها در ارتباط با مراسم عزاداری ماه محرم دیده شده است که دست‌هایی به غلط، آن را در جامعه‌ی ما ترویج کرده‌اند. کارهایی را باب می‌کنند و رواج می‌دهند که هر کس ناظر آن باشد، برایش سوال به وجود می‌آید. به عنوان مثال، در قدیم الایام بین طبقه‌ی عوام‌الناس معمول بود که در روزهای عزاداری، به بدن خودشان قفل می‌زدند! البته، پس از مدتی، بزرگان و علما آن را منع کردند و این رسم غلط برافتاد... قمه‎زدن نیز همین‌طور است. قمه‎زدن هم از کارهای خلاف است. (1)

 

1- ماهیت قمه‌زنی

الف- جعلی بودن

قمه‎زدن، سنتی جعلی است. از اموری است که مربوط به دین نیست و بلا شک، خدا هم از انجام آن راضی نیست. (2)

ب- بدعت بودن

من حقیقتا هر چه فکر کردم، دیدم نمی‌توانم این مطلب - قمه‎زدن - را که قطعا یک خلاف و یک بدعت است، به اطلاع مردم عزیزمان نرسانم. این کار را نکنند؛ بنده راضی نیستم. (3)

ج- نماد وهن مذهب تشیع

اینجانب می‌بینم که چگونه اخلاص و محبت مردم به سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله ‌الحسین علیه‌السلام مورد جفا در قضاوت‌های جهانی واقع می‌شود، چگونه درک روشن‌بینانه‌ی آنان در اعتقاد به مقام والای اهل‎بیت‌ علیهم‌السلام، به خاطر بعضی اعمال جاهلانه، حمل بر اموری می‌شود که از ساحت شیعه و ائمه بزرگوارشان بسی دور است... می‌بینم که بعض اعمالی که هیچ ریشه‌ی دینی هم ندارد، بهانه به دست دشمن مغرض می‌دهد که بدان وسیله هم اسلام و تشیع را – العیاذبالله - به عنوان آئین خرافه معرفی کنند. (4)

د- خرافی بودن و مصداق عزاداری نبودن قمه‎زنی

کار غلطی است که عده‌ای قمه به دست بگیرند و به سر خودشان بزنند و خون بریزند. این کار را می‌کنند که چه بشود؟! کجای این حرکت، عزاداری است؟! البته، دست بر سر زدن، به نوعی نشانه‌ی عزاداری است. شما بارها دیده‌اید، کسانی که مصیبتی برایشان پیش می‌آید، بر سر و سینه‌ی خود می‌کوبند. این نشانه‌ی عزاداری معمولی است. اما شما تا به حال کجا دیده‌اید که فردی به خاطر رویکرد مصیبت عزیزترین عزیزانش، با شمشیر بر مغز خود بکوبد و از سر خود خون جاری کند؟! کجای این کار، عزاداری است؟! (5)

 

2- آثار و بازتاب‌های منفی قمه‌زنی

الف- مخدوش شدن چهره تشیع

نباید کاری کنیم که آحاد جامعه‌ اسلامی برتر، یعنی جامعه‌ محبِّ اهل‎بیت علیهم‌السلام که به نام مقدس ولی‌عصر (ارواحنا فداه)، به نام حسین بن علی (علیه‌السلام) و به نام امیرالمومنین (علیه ‌الصلاة والسلام) مفتخرند، در نظر مسلمانان و غیرمسلمانان عالم، به عنوان یک گروه آدم‌های خرافی بی‌منطق معرفی شوند. (6)

ب- سوء استفاده دشمن از قمه‌زنی برای تبلیغ بر ضد تشیع

می‌بینم که چگونه عزاداری بر جگر گوشگان زهرای اطهر (علیهم‌ السلام) مورد تبلیغ سوء دشمنان متعصب و تبلیغات‎چی‌های شیطان استعمار قرار می‌گیرد، می‌بینم که بعض اعمالی که هیچ ریشه‌ی دینی هم ندارد، بهانه به دست دشمن مغرض می‌دهد که بدان وسیله هم اسلام و تشیع را العیاذبالله به عنوان آئین خرافه معرفی کنند و هم بغض و عداوت خود را نسبت به نظام مقدس جمهوری ‌اسلامی در تبلیغات خود آشکار سازند. (7)

دستورالعمل روسای کمونیستی به زیردستان خودشان این بود که مسلمانان حق ندارند نماز بخوانند، نماز جماعت برگزار کنند، قرآن بخوانند، عزاداری کنند، هیچ ‌کار دینی نباید بکنند؛ اما اجازه دارند قمه بزنند! چرا ؟ چون قمه‎زدن، برای آنها یک وسیله‌ی تبلیغ بر ضد دین و بر ضد تشیع بود. بنابراین، گاهی دشمن از بعضی چیزها، این‌گونه علیه دین استفاده می‌کند. هر جا خرافات به میان آید، دین خالص بدنام خواهد شد.

من در دو، سه سال قبل از این، راجع به قمه‌زدن مطلبی را گفتم و مردم عزیز ما، آن مطلب را با همه‌ وجود پذیرفتند و عمل کردند. اخیرا مطلبی را کسی به من گفت که خیلی برایم جالب و عجیب بود. برای شما هم آن مطلب را نقل می‌کنم. کسی که با مسائل کشور شوروی سابق و این بخشی که شیعه‌نشین است - جمهوری آذربایجان - آشنا بود، می‌گفت: آن زمان که کمونیست‌ها بر منطقه‌ی آذربایجان شوروی سابق مسلط شدند، همه‌ آثار اسلامی را از آنجا محو کردند. مثلا مساجد را به انبار تبدیل کردند، سالن‌های دینی و حسینیه‌ها را به چیزهای دیگری تبدیل کردند و هیچ نشانه‌ای از اسلام و دین و تشیع باقی نگذاشتند. فقط یک چیز را اجازه دادند و آن، قمه‎زدن بود!

دستورالعمل روسای کمونیستی به زیردستان خودشان این بود که مسلمانان حق ندارند نماز بخوانند، نماز جماعت برگزار کنند، قرآن بخوانند، عزاداری کنند، هیچ ‌کار دینی نباید بکنند؛ اما اجازه دارند قمه بزنند! چرا ؟ چون قمه‎زدن، برای آنها یک وسیله‌ی تبلیغ بر ضد دین و بر ضد تشیع بود. بنابراین، گاهی دشمن از بعضی چیزها، این‌گونه علیه دین استفاده می‌کند. هر جا خرافات به میان آید، دین خالص بدنام خواهد شد. (8)

ج- ضایع شدن فداکاری گذشتگان برای حفظ آبروی تشیع

شیعه‌ی محّب و مخلصی که در روز عاشورا با قمه سر و رو

ی خود و حتی کودکان خردسال خود را خونین می‌کند، آیا راضی است که با این عمل خود در روزگاری که هزاران چشم عیب‌جو و هزاران زبان بدگو، در پی بد معرفی کردن اسلام و تشیع است، عمل او را مستمسک دشمنی خود قرار بدهد؟ آیا راضی است که با تظاهر به این عمل، خون ده‌ها هزار جوان بسیجی‎صفت عاشق را که برای آبرو دادن به اسلام و تشیع و نظام جمهوری اسلامی بر زمین ریخته شده است، ضایع سازد؟ (9)

 

3- ضرورت مقابله با قمه‌زنی

می‌دانم عده‌ای خواهند گفت: «حق این بود که فلانی اسم قمه را نمی‌آورد.» خواهند گفت: «شما به قمه‎زدن چه کار داشتید؟ عده‌ای می‌زنند؛ بگذارید بزنند!» نه؛ نمی‌شود در مقابل این کار غلط سکوت کرد. اگر به گونه‌ای که طی چهار، پنج سال اخیر بعد از جنگ، قمه‎زدن را ترویج کردند و هنوز هم می‌کنند، در زمان حیات مبارک امام (رضوان ‌الله علیه) ترویج می‌کردند، قطعا ایشان در مقابل این قضیه می‌ایستادند. (10)

الف- توجه به عوامل ترویج قمه‌زنی

این ‌کار، قطعا خلاف است. امام حسین علیه‌السلام، به این معنا راضی نیست. من نمی‌دانم کدام سلیقه‌هایی و از کجا این بدعت‌های عجیب و خلاف را وارد جوامع اسلامی و جامعه‌ انقلابی ما می‌کنند؟! (11)

ب- علت عدم موضع‌گیری علمای سلف

علمای سلف دستشان بسته بود و نمی‌توانستند بگویند «این ‌کار، غلط و خلاف است.» امروز روز حاکمیت اسلام و روز جلوه‌ اسلام است. (12)

ج- اولویت با ضررهای اجتماعی‌ قمه‌زنی است

آنچه از قول مراجع سلف (رحمة الله علیهم) نقل شده است، بیش از این نیست که اگر این کار ضرر معتنی‎به ندارد جایز است؟ آیا سبک کردن شیعه در افکار جهانیان ضرر معتنی‎به نیست؟ آیا مخدوش کردن محبت و عشق شیعیان به خاندان مظلوم پیامبر (صلی ‌الله ‌علیه‌ و آله) و به خصوص شیفتگی بی‌ حد و حصر آنان به سالار شهیدان (علیه‌السلام) را بد جلوه دادن، ضرر نیست؟ کدام ضرر از این بالاتر است؟ (13)

د- عمومیت پیدا کردن و تظاهر به قمه‌زنی در زمان کنونی

اگر کسی تظاهر به این معنا کند که بخواهد قمه‌ بزند، من قلبا از او ناراضی‌ام. این را من جدا عرض می‌کنم. یک وقت بود در گوشه و کنار، چند نفر دور هم جمع می‌شدند و دور از انظار عمومی مبادرت به قمه‎زنی می‌کردند و کارشان، تظاهر - به این معنا که امروز هست - نبود. کسی هم به خوب و بد عملشان کار نداشت؛ چرا که در دایره‌ی محدودی انجام می‌شد. اما یک وقت بناست که چند هزار نفر، ناگهان در خیابانی از خیابان‌های تهران یا قم یا شهرهای آذربایجان و یا شهرهای خراسان ظاهر شوند و با قمه و شمشیر بر سر خودشان ضربه وارد کنند؛ این کار، قطعا خلاف است. امام حسین علیه‌السلام، به این معنا راضی نیست. من نمی‌دانم کدام سلیقه‌هایی و از کجا این بدعت‌های عجیب و خلاف را وارد جوامع اسلامی جامعه‌ انقلابی ما می‌کنند؟! (14)

اگر قمه‎‎زدن به صورت عملی انفرادی در خانه‌های در بسته انجام می‌گرفت، ضرری که، ملاک حرمت است، فقط ضرر جسمی بود، ولی وقتی این کار علی رووس الاشهاد و در مقابل دوربین‌ها و چشم‌های دشمنان و بیگانگان بلکه در مقابل چشم جوانان خودمان انجام می‌گیرد، آن وقت دیگر ضرری که باید معیار حرمت باشد فقط ضرر جسمی و فردی نیست، بلکه مضرات بزرگ تبلیغی که با آبروی اسلام و شیعه سر و کار دارد نیز باید مورد توجه باشد. امروز این ضرر، بسیار بزرگ و شکننده است و لذا قمه‎زدن علنی و همراه با تظاهر، حرام و ممنوع است. (15)

یک وقتی ما راجع به تظاهرات قمه‌زنی مطلبی را گفتیم، از گوشه‌ و کنار صدا بلند شد که با عزاداری امام حسین علیه‌السلام مخالف است؛ نه خیر! این مخالف با عزاداری نیست؛ بلکه مخالفت با ضایع کردن عزاداری امام حسین علیه‌السلام است.

ه- واکنش‌ها به اعلام حرمت‌ تظاهرات قمه‌زنی

به نظر ما قمه‌زنی یک خلاف شرع قطعی بوده و هست؛ این را ما اعلام کردیم و بزرگانی هم حمایت کردند؛ اما بعد دیدیم از گوشه و کنار، کسانی در جهت عکس این، عمل می‌کنند! اگر قمه‌زنی اشکال هم نداشته باشد و حرام هم نباشد، واجب که نیست! چرا در جاهایی برای این چیزهای بعضا خرافی انگیزه وجود دارد؟ آنهایی هم که جنبه خرافی محض ندارند، لااقل این مقدار هست که در دنیای امروز، در فرهنگ رایج جهانی امروز، در عقلانیاتی که امروز در داخل خانه‌های ما و بین جوانان و دختران و پسران ما رایج است، عکس‌العمل نامناسب ایجاد خواهد کرد. اینها از بیّنات شرع نیست که ما بگوییم چه دنیا بپسندد، چه نپسندد، ما باید اینها را بگوییم؛ حداقل اینها «مشکوکٌ فیه» (16) است. (‌17)

ما چند سال پیش اینجا راجع به قمه‌زنی - امری که «بیّن الغی» (18) است - مطالبی گفتیم؛ بزرگانی صحبت کردند؛ نجابت کردند؛ قبول کردند و مردم زیادی هم پذیرفتند. یک وقت دیدیم از گوشه‌هایی سر و صدا بلند شد که آقا شما با امام حسین مخالفید! معنای «سفینة النجاة و مصباج‌ الهدی» این است که ما عملی را که بلا شک شرعا محل اشکال است و به عنوان ثانوی هم حرام مسلم و بیّن است، انجام دهیم؟ باید این روشنگری‌ها را بکنیم تا نسل جوان ما به اسلام بیشتر علاقه‌مند شود. (19)

یک وقتی ما راجع به تظاهرات قمه‌زنی مطلبی را گفتیم، از گوشه‌ و کنار صدا بلند شد که با عزاداری امام حسین علیه‌السلام مخالف است؛ نه خیر! این مخالف با عزاداری نیست؛ بلکه مخالفت با ضایع کردن عزاداری امام حسین علیه‌السلام است. (20)

 

پی‌نوشت‌ها:

1- بیانات در جمع روحانیون استان «کهگیلویه و بویراحمد» در آستانه‌ ماه محرم 17/03/1373 .

2-  همان .

3- همان .

4- پاسخ به نامه‌ امام جمعه‌ اردبیل حجة‌الاسلام والمسلمین آقای مروج، 27/03/1373.

5- بیانات در جمع روحانیون استان «کهگیلویه و بویراحمد» در آستانه‌ ماه محرم 17/03/1373 .

6- همان .

7- پاسخ به نامه‌ امام جمعه‌ اردبیل حجة‌الاسلام والمسلمین آقای مروج 27/03/1373 .

8- بیانات در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی(ره) مشهد مقدس رضوی 01/01/1376 .

9- پاسخ رهبر معظم انقلاب به نامه‌ امام جمعه‌ اردبیل حجة‌الاسلام والمسلمین آقای مروج 27/03/1378 .

10- بیانات در جمع روحانیون استان «کهگیلویه و بویراحمد» در آستانه‌ ماه محرم 17/03/1373 .

12- همان .

13- همان .

14- پاسخ به نامه‌ امام جمعه‌ اردبیل حجة‌الاسلام والمسلمین آقای مروج 27/03/1373 .

15- بیانات در جمع روحانیون استان «کهگیلویه و بویراحمد» در آستانه‌ ماه محرم 17/03/1373 .

16- همان .

17- آنچه در آن تردید وجود دارد .

18- بیانات رهبری معظم انقلاب در جمع نمایندگان مجلس خبرگان رهبری 27/12/83 .

19- آنچه نادرستی و بطلان آن آشکار است.

20- بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری 17/6/84 .

21- بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با مردم قم 19/10/86 .

............................................................................................................

فتوای مراجع عظام در مورد قمه زنی

 

سوال: قمه زدن چه حکمی دارد ؟

 

 

امام خامنه ای(دام ظلّه):

آیا قمه زدن بطور مخفى حلال است یا اینکه فتواى شریف حضرت عالى عمومیت دارد؟

قمه زنى علاوه بر اینکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمى‏شود و سابقه‏اى در عصر ائمه «علیهم السلام» و زمانهاى بعد از آن ندارد و تأییدى هم به شکل خاص یا عام از معصوم «علیه السلام» در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مى‏شود بنابراین در هیچ حالتى جایز نیست. (رساله اجوبه، سوال 1461)

 

 

آیت الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):

قمه زنی قطعا حرام است و باید از انجام اعمالی که موجب وهن مذهب و یا آسیب به بدن می شود اجتناب کرد .

 

آیت الله  سیستانی(دام ظلّه):

باید از کارهایی که عزاداری را خدشه دار می کند اجتناب شود .

 

آیت الله فاضل لنکرانی(ره) :

توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در اکثر نقاط جهان پیدا شده است و ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام، شناخته می‌شود و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام، مطرح است،‌ لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان، حضرت امام حسین ـ علیه السلام ـ به گونه‌ای عمل ‌شود، که موجب گرایش بیشتر و علاقه‌مندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد. پیداست در این شرایط، مسئله قمه زدن نه تنها چنین نقشی ندارد، بلکه به علت عدم قابلیت پذیرش، و نداشتن هیچ گونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است، شیعیان علاقه‌مند به مکتب امام حسین ـ علیه السلام ـ از آن خود‌داری نمایند؛ و چنان چه در این مورد، نذری وجود داشته باشد؛ نذر واجد شرایط صحت و انعقاد نیست.

 

آیة الله جوادی آملی(دام ظلّه):

 چیزی که مایه وهن اسلام و پایه هتک حرمت عزاداری است جایز نیست، انتظار می رود از قمه زنی و مانند آن پرهیز شود.

 

آیت الله بهجت(ره):

 ازهرعملی که باعث وهن به تشیع می شود باید پرهیز نمود.

 

آیت الله نوری همدانی(دام ظلّه) :

 قمه زدن اشکال دارد.

 

آیة الله مظاهری اصفهانی(دام ظلّه):

 قمه زدن و مانند آن جائز نیست.

 

آیة الله سید کاظم حائری(دام ظلّه):

 خرافاتی مانند قمه‏زنی، موجب بدنامی اسلام و تشیع است.

 

آیة الله نوری همدانی(دام ظلّه):

عزاداران محترم و متعهد به جای اینکه قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن باشند قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف آنان می باشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنها را به مخاطره می اندازند بکوبند . خداوند توفیق بیشتر برای پیمودن این راه به همه ی مسلمانان عنایت بفرماید.