ادب

حدیث (1) امام صادق علیه السلام :

 لَا یَزَالُ الْمُؤْمِنُ یُورِثُ أَهْلَ بَیْتِهِ الْعِلْمَ وَ الْأَدَبَ الصَّالِحَ حَتَّى یُدْخِلَهُمُ الْجَنَّةَ [جَمِیعاً]

مؤمن همواره خانواده خود را از دانش و ادب شایسته بهره مند مى سازد تا همه آنان را وارد بهشت کند.

مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج12، ص201، ح13881

حدیث (2) امام حسن عسکری علیه السلام:

کَفاکَ ادباً تَجنُّبُکَ ما تَکرهُ مِن غَیرکَ؛

در مقام ادب همین بس که آنچه برای دیگران نمی پسندی، خود از آن دوری کنی.

دره الباهره ص45 - بحارالانوار(ط-بیروت)ج66 ،ص407 ، ح115

حدیث (3) امام حسن عسکری علیه السلام:

لَیسَ مِنَ الاَدَبِ اِظهارِ الفَرَح عِندَ المَحزونِ؛

اظهار شادی نزد غمدیده، از بی ادبی است.

تحف العقول ص489

حدیث (4) امام علی علیه السلام:

لا غِنَی کالعَقلِ، و لا فَقرَ کالجَهلِ، و لا میراثَ کالاَدَب و لا ظَهیرَ کالمُشاوَرَه؛

 

هیچ ثروتی چون عقل و هیچ فقری چون جهل و هیچ میراثی چون ادب و هیچ پشتیبانی چون مشورت نخواهد بود.

نهج البلاغه(صبحی صالح) ص478

حدیث (5) امام علی علیه السلام:

العِلمُ وَراثَهٌ کَریمَهٌ ، وَ الادابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَهٌ ، وَ الفِکرُ مِرآهٌ صافِیَهٌ؛

علم میراث گرانبهائی است و ادب لباس فاخر و زینتی است و فکر آئینه ای است صاف.

نهج البلاغه(صبحی صالح) ص469

حدیث (6) رسول اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله :

اَنـَا اَدیبُ اللّه‏ِ وَ عَلىٌّ اَدیبى ، اَمَرَنى رَبّى بِالسَّخاءِ وَ الْبِرِّ وَ نَهانى عَنِ الْبُخْلِ وَ الْجَفاءِ وَ ما شَى‏ءٌ اَبْغَضُ اِلَى اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْبُخْلِ وَ سوءِ الْخُلُقِ، وَ اِنَّهُ لیُفْسِدُ العَمَلَ کَما یُفْسِدُ الخَلُّ الْعَسَلَ؛

من ادب آموخته خدا هستم و على، ادب آموخته من است . پروردگارم مرا به سخاوت و نیکى کردن فرمان داد و از بخل و سختگیرى بازَم داشت . در نزد خداوند عزّوجلّ چیزى منفورتر از بخل و بد اخلاقى نیست . بد اخلاقى ، عمل را ضایع مى ‏کند ، آن‏سان که سرکه عسل را.

مکارم الاخلاق ص 17

حدیث (7) امام على علیه‏ السلام :

اِنَّ النّاسَ اِلى صالِحِ الاَدَبِ اَحْوَجُ مِنْهُمْ اِلَى الْفِضَّةِ وَ الذَّهَبِ؛

مردم، به ادب (فرهنگ و تربیتِ) درست ، نیازمندترند، تا به طلا و نقره.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص247 ، ح5080

حدیث (8) امام على علیه ‏السلام :

اَلنَّفْسُ مَجْبولَةٌ عَلى سوءِ الاَدَبِ وَ الْعَبْدُ مَأمورٌ بَمُلازَمَةِ حُسْنِ الاَدَبِ وَ النَّفْسُ تَجرى [بِطَبعِها] فى مَیَدانِ المُخالَفَةِ وَ الْعَبْدُ یَجْهَدُ بِرَدِّها عَنْ سوءِ الْمُطالَبَةِ فَمتى اَطْلَقَ عِنانَها فَهُوَ شَریکٌ فى فَسادِها وَ مَنْ اَعانَ نَفْسَهُ فى هَوى نَفسِهِ فَقَدْ اَشْرَکَ نَفْسَهُ فى قَتْلِ نَفْسِهِ؛

نفس آدمى بر بى ‏ادبى سرشته شده است و بنده فرمان دارد که پایبند ادب نیکو باشد. نفس آدمى با طینت خود در میدان مخالفت مى‏ تازد و بنده مى‏ کوشد آن را از خواسته ناروایش برگرداند، پس هرگاه عنان نفس را رها سازد، شریک تبهکارى اوست و هر کس نفس خود را در خواهش‏ هایش یارى رساند، در قتل خود همدستِ نفس شده است.

مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج11 ، ص 138 - مشکاه الانوار فی غرر الاخبار ص247

حدیث (9) امام على علیه ‏السلام :

عَلَیْکُمْ بِالاَدَبِ ، فَاِنْ کُنْتُمْ مُلوکا بَرَزْتُمْ وَ اِنْ کُنْتُمْ وَسَطا فُقْتُمْ ، وَ اِنْ اَعْوَزَتْکُمُ الْمَعیشَةُ عِشْتُمْ بِاَدَبِکُم؛

ادب بیاموزید، زیرا که [در این صورت] اگر پادشاه باشید، برجسته مى‏شوید، اگر میانه باشید، سرآمد مى‏شوید و اگر تنگ‏دست باشید، با ادبتان گذران زندگى مى‏کنید.

شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج20 ، ص304 ،ح483

حدیث (10) امام على علیه‏السلام :

کَفاکَ مُؤَدِّبا لِنَفْسِکَ تَجَنُّبُ ما کَرِهْتَهُ مِنْ غَیْرِکَ؛

براى ادب آموزى ‏ات همین بس که از آنچه از دیگران نمى ‏پسندى ، دورى کنى.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص247 ، ح5089

حدیث (11) اَنَس :

حَیَّتْ جاریَةٌ لِلْحَسَنِ بْنِ عَلىٍّ علیه ‏السلام بِطاقَةِ رَیْحانٍ ، فَقالَ لَها : اَنـْتِ حُرَّةٌ لِوَجْهِ اللّه‏ِ ، فَقُلْتُ لَهُ فى ذلِکَ ، فَقالَ : اَدَّبَنَا اللّه‏ُ تَعالى فَقالَ : «و إِذا حُیّیتُم بِتَحیَّةٍ فَحَیُّوا بِاَحْسَنَ مِنْها»الآیَةِ، وَ کانَ اَحْسَنُ مِنْها اِعْتاقَها؛

یکى از کنیزان امام حسن علیه‏السلام دسته گلى به ایشان تقدیم کرد. امام به او فرمود: تو در راه خدا آزادى! دلیل این کارشان را پرسیدم. فرمود: خداوند، ما را [این گونه] ادب آموخته است ، آن‏جا که {در قرآن کریم} مى‏گوید: «و چون احترام شُدید، به بهتر از آن، پاسخ گویید» و بهتر از هدیه او، آزادى او بود!

مناقب(ابن شهر آشوب) ج4 ، ص18

حدیث (12) على بن حَکَم:

عَنْ دِعْبِلِ بنِ علىّ : اَنَّهُ دَخَلَ عَلى اَبِى الحَسَنِ الرِّضا علیه ‏السلام وَ اَمَرَ لَهُ بِشَىْ‏ءٍ ، فَاَخَذَهُ وَ لَمْ یَحْمَدِ اللّه‏َ . قالَ : فَقالَ لَهُ : لِمَ لَمْ تَحْمَدِ اللّه‏َ؟! قالَ : ثُمَّ دَخَلْتُ بَعْدُ عَلى اَبى جَعفَرٍ علیه ‏السلام وَ اَمَرَ لى بِشَىْ‏ءٍ ، فَقُلْتُ : اَلْحَمدُ لِلّهِ . فَقالَ لى : تَاَدَّبْتَ؛

دعبل بن على به خدمت امام رضا علیه ‏السلام رسید و امام امر فرمودند انعامى به او بدهند . دعبل آن را گرفت، اما خدا را سپاس نگفت . امام به او فرمودند : چرا خداوند را سپاس نگفتى؟! دعبل گفت : پس از مدّتى بار دیگر خدمت امام رضا علیه ‏السلام رسیدم و ایشان فرمودند انعامى به من بدهند . من گفتم : خدا را سپاسگزارم . امام به من فرمودند : ادب را به‏ جا آوردى.

کافی(ط-الاسلامیه) ج1 ، ص496 ، ح8

حدیث (13) امام على علیه‏ السلام :

اَدَّبْتُ نَفْسى فَما وَجَدْتُ لَها    بِغَیرِ تَقْوَى الاْلهِ مِنْ اَدَبِ
فى کُلِّ حالاتِها وَ اِن قَصُرَتْ    اَفْضَلَ مِنْ صَمْتِها عَنِ الْکَذِبِ
وَ غیبَةِ النّاسِ اَن غیبَتَهُم    حَرَّمَها ذُوالْجَلالِ فِى الْکُتُبِ
اِن کانَ مِن فِضَّةٍ کَلامُکِ یا     نَفْسُ فَاِنَّ السُّکوتَ مِن ذَهَبِ

 

به ادب و تربیت نفس خود پرداختم و براى‏ آن  /  ادبى بهتر از تقواى الهى در تمام حالاتش نیافتم
و اگر از پس این امر برنیامد  /  براى آن چیزى بهتر از دم فروبستن از دروغ نیافتم
و از غیبت مردمان، همانا غیبت آنان را  /  خداوند با عظمت در کتاب‏ها حرام کرده است
اى نفس، اگر سخن تو  /  نقره است، سکوت طلاست

دیوان امیرالمومنین ص 69

حدیث (14) نوف البکالى :

رَاَیْتُ أمیرَ المُؤمِنینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ مُوَلِّیا مُبادِرا ، فَقُلْتُ : اَیْنَ تُریدُ یا مَولاىَ؟ فَقالَ : دَعنى یا نَوفُ ، اِنَّ آمالى تُقَدِّمُنى فِى المَحبوبِ. فَقُلتُ : یا مَولاىَ وَ ما آمالُکَ؟ قالَ : قَدْ عَلِمَهَا الْمَأمولُ وَ اسْتَغنَیتُ عَنْ تَبیینِها لِغَیْرِهِ ، وَ کَفى بِالْعَبْدِ اَدَبا اَلاّ یُشْرِکَ فى نِعَمِهِ و اِرْبِهِ غَیْرَ رَبِّهِ؛

امیر المؤمنین صلوات الله علیه را دیدم که شتابان مى ‏رود . عرض کردم : مولاى من کجا مى ‏روى؟ فرمودند : «اى نوف رهایم کن! آرزوهایم مرا به پیشگاه محبوب مى ‏کشانَد». عرض کردم : مولاى من! آرزوهایتان چیست؟ فرمودند : «آن کس که مورد آرزوست ، خود آنها را مى‏ داند و نیازى نیست به غیر او بگویم . بنده را همین ادب بس که در نعمت‏ها و نیازش ، غیر پروردگارش را شریک نگردانَد» .

بحارالانوار(ط-بیروت) ج91 ، ص94 ، ح12

حدیث (15) پیامبر صلى‏ الله‏ علیه ‏و ‏آله :

ایّاکَ اَنْ تَضْحَکَ مِنْ غَیْرِ عَجَبٍ ، اَوْ تَمْشىَ و تَتَـکَلَّمَ فى غَیْرِ اَدَبٍ؛

از خندیدنِ بى تعجّب [و بى‏جا] یا راه رفتن و سخن گفتنِ بى ‏ادبانه بپرهیز.

 أعلام الدین فی صفات المؤمنین ص 273

حدیث (16) امام على علیه ‏السلام :

لا تَصْفُو الْخِلَّةُ مَعَ غَیْرِ اَدیبٍ ؛

 

دوستى با شخص بى‏ ادب ، صمیمانه نخواهد شد.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص434 ، ح9912

حدیث (17) امام على علیه ‏السلام :

فَکونوا اَقَلَّ ما یَکونونَ فِى الْباطِنِ اَمْوالاً ، اَحْسَنَ ما یَکونونَ فِى الظّاهِرِ اَحْوالاً فَاِنَّ اللّه‏َ تَعالى اَدَّبَ عِبادَهُ الْمُؤمِنینَ الْعارِفینَ اَدَبا حَسَنا ، فَقالَ جَلَّ مِن قائِلٍ : یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ اَغْنیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسیماهُمْ لاَ یَسْئَلونَ النَّاسَ اِلْحافا؛

در حالى که در واقع از کمترین مال برخوردار هستید، در ظاهر بهترین حال را از خود نشان دهید ؛ زیرا خداوند متعال ، بندگان با ایمان با معرفتش را این گونه نیکو ادب نموده که [در وصف فقیران پارسا] فرموده است : شخص بى‏ خبر آنان را از شدّت خویشتندارى توانگر مى ‏پندارد . ایشان را از نشانه ‏هایشان مى‏ شناسى ، با اصرار (چیزى) از مردم نمى‏ خواهند .

بحار الانوار(ط-بیروت) ج75 ، ص8 ، ح63

حدیث (18) امام صادق علیه ‏السلام :

مَنْ عَرَفَ اللّه‏َ خافَهُ ، وَ مَنْ خافَ اللّه‏َ حَثَّهُ الْخَوفُ مِنَ اللّه‏ِ عَلَى الْعَمَلِ بِطاعَتِهِ و َالاَخْذِ بِتَأدیبِهِ ، فَبَشِّرِ الْمُطیعینَ المُتَأَدِّبینَ بِاَدَبِ اللّه‏ِ وَ الاْآخِذینَ عَنِ اللّه‏ِ اَنَّهُ حَقٌّ عَلَى اللّه‏ِ اَنْ یُنْجیَهُ مِنْ مُضِلاّتِ الْفِتَنِ؛

 

آن‏که خدا را شناخت ، از او ترسید و آن کس که از خدا ترسید ، ترس از خدا او را به عمل به فرمان او و در پیش گرفتن ادبش واداشت . پس فرمان‏بردارانِ ادب شده به ادب خدا و اطاعت‏کنندگان دستورهاى او را بشارت ده که بر خداست که آنها را از فتنه ‏هاى گمراه ‏کننده برهاند.

اصول الستة عشر (ط - دار الشبستری) ص 50

حدیث (19) امام حسن عسکرى علیه ‏السلام :

لَیْسَ مِنَ الاَدَبِ اِظْهارُ الْفَرَحِ عِنْدَ الْمَحْزونِ؛

 

شادى کردن در حضور غمگین، از ادب به دور است.

تحف العقول ص489

حدیث (20) امام صادق علیه ‏السلام :

ما خَسِرَ وَ اللّه‏ِ مَنْ اَتى بِحَقیقَةِ السُّجودِ ... وَ لَا بَعُدَ أَبَداً عَنِ اللَّهِ مَنْ أَحْسَنَ تَقَرُّبَهُ فِی السُّجُودِ وَ لَا قَرُبَ إِلَیْهِ أَبَداً مَنْ أَسَاءَ أَدَبَهُ وَ ضَیَّعَ حُرْمَتَهُ بِتَعْلِیقِ قَلْبِهِ بِسِوَاهُ

 

سوگند به خدا ، هر کس که حقیقت سجده را به‏ جاى آورد ، زیان نکرد و کسى که در سجده، به خوبى به خداوند نزدیک شد، هرگز از خداوند دور نیست. و آن‏که به {ساحت مقدس} او بى ‏ادبى کرد و حرمتش را زیر پا گذاشت ، و به غیر او دل بست، هرگز به او نزدیک نشد.

بحار الأنوار(ط-بیروت) ج 82، ص 136، ح 16

حدیث (21) امام على علیه‏ السلام :

لا یَرْاَسُ مَنْ خَلا عَنِ الاَدَبِ وَ صَبا اِلَى اللَّعِبِ؛

 

کسى که از ادب بى‏ بهره باشد و شیفته بازى شود، به ریاست نمى ‏رسد.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص247 ، ح5096

حدیث (22) امام على علیه ‏السلام :

عَلَیکَ بِمُداراةِ النّاسِ وَ اِکْرامِ الْعُلَماءِ وَ الصَّفْحِ عَنْ زَلاّتِ الاِخْوانِ فَقَدْ اَدَّبَکَ سَیِّدُ الاَوَّلینَ وَ الآْخِرینَ بِقَولِهِ صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله : اُعْفُ عَمَّنْ ظَـلَمَکَ وَ صِلْ مَنْ قَطَعَکَ وَ اَعْطِ مَنْ حَرَمَکَ ؛

 

تو را سفارش مى‏کنم به مداراى با مردم و احترام به علما و گذشت از لغزش برادران (دینى)؛ چرا که سرور اولین و آخرین، تو را چنین ادب آموخته و فرموده است : «گذشت کن از کسى که به تو ظلم کرده ، رابطه برقرار کن با کسى که با تو قطع رابطه کرده و عطا کن به کسى که از تو دریغ نموده است».

بحار الأنوار(ط-بیروت) ج 75، ص 71، ح 34

حدیث (23) امام على علیه ‏السلام :

جالِسِ الْعُلَماءَ یَزْدَدْ عِلْمُکَ وَ یَحْسُنْ اَدَبُکَ وتَزکُ نَفسُکَ؛

 

با علما معاشرت کن تا علمت زیاد، ادبت نیکو و جانت پاک شود.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص430 ، ح9791

حدیث (24) امام صادق علیه‏ السلام :

اِنَّ الشَّیْطانَ لَیَطْمَعُ فى عالِمٍ بِغَیْرِ اَدَبٍ اَکْثَرُ مِنْ طَمَعِهِ فى عالِمٍ بِاَدَبٍ ، فَتَاَدَّبوا وَ اِلاّ فَاَنْتُمْ اَعرابٌ ؛

 

شیطان ، در عالِمِ بى‏ بهره از ادب بیشتر طمع مى‏ کند تا عالِمِ برخوردار از ادب . پس ادب داشته باشید و گرنه شما، بی ابانى (فاقد تمدّن) هستید.

اعلام الدین فی صفات المومنین ص96

حدیث (25) امام على علیه‏ السلام :

عَلَى الْعاقِلِ اَنْ یُحْصى عَلى نَفْسِهِ مَساویَها فِى الدّینِ وَ الرَّأىِ وَ الاَخْلاقِ وَ الاَدَبِ ، فَیَجْمَعُ ذلِکَ فى صَدْرِهِ اَوْ فى کِتابٍ وَ یَعْمَلُ فى اِزالَتِها ؛

 

بر عاقل است که بدى‏هایش را در دین، اندیشه، اخلاق و ادب یادداشت کند و به‏خاطرش بسپارد و براى از بین بردن آنها بکوشد.

بحار الأنوار(ط-بیروت) ج 75، ص 6، ح 58

حدیث (26) پیامبر صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏ آله :

ادّبوا اولادکم على ثلث خصال حبّ نبیّکم و حبّ اهل بیته و تلاوة القرآن‏

 

فرزندانتان را به سه چیز ادب کنید: عشق به پیامبرتان، عشق به خاندان او، و قرآن خواندن.

قاموس قرآن مقدمه ص2

حدیث (27) امام صادق علیه‏ السلام :

اَدَّبَنى اَبى علیه ‏السلام بِثَلاثٍ ... ونَهانى عَنْ ثَلاثٍ : قالَ لى : یا بُنَىَّ مَنْ یَصْحَبْ صاحِبَ السّوءِ لا یَسْلَمْ وَ مَن لا یُقَـیِّد اَ لْفاظَهُ یَنْدَم ، وَ مَنْ یَدْخُل مَداخِلَ السَّوءِ یُتَّهَمْ... وَ نَهانى اَنْ اُصاحِبَ حِاسِدَ نِعْمَةٍ وَ شامِتا بِمُصیبَةٍ ، اَو حامِلَ نَمیمَةٍ ؛

 

پدرم علیه ‏السلام مرا به سه چیز ادب آموخت و از سه چیز نهى ‏ام فرمود . سه نکته ادب این بود که فرمود : فرزندم! هرکس با دوست بد بنشیند ، سالم نمى‏ ماند و هر کس گفتارش را کنترل نکند ، پشیمان مى‏ شود ، و هر کس به جایگاه‏ هاى بد وارد شود ، مورد بدگمانى قرار مى ‏گیرد (زیر سؤال مى ‏رود) و آن سه چیز که مرا از آن نهى فرمود: دوستى با کسى که چشم دیدن نعمت کسى را ندارد، و با کسى که از مصیبت دیگران شاد مى‏ شود و با سخن‏چین.

تحف العقول ص376

حدیث (28) امام على علیه ‏السلام :

تَحَرِّى الصِّدْقِ وَ تَجَنُّبُ الْکَذِبِ اَجْمَلُ شیمَةٍ وَ اَفْضَلُ اَدَبٍ؛

 

راستگو بودن و پرهیز نمودن از دروغ، زیباترین اخلاق و بهترین ادب است.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص217 ، ح4294

حدیث (29) امام على علیه ‏السلام :

مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلیَبْدَأ بِتَعْلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلیمِ غَیْرِهِ وَلْیَکُنْ تَاْدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ؛
 

 

کسى که خود را پیشواى مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آن‏که دیگران را با زبان، ادب بیاموزد، با کردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب‏ آموز خود بیش از آموزگار و ادب‏ آموز مردم، شایسته تجلیل است.

نهج البلاغه(صبحی صالح) ص480 ،ح 73

حدیث (30) امام صادق علیه ‏السلام :

اِنْ اُجِّلْتَ فى عُمُرِکَ یَومَیْنِ فَاجْعَلْ اَحَدَهُما لاِدَبِکَ لِتَسْتَعینَ بِهِ عَلى یَومِ مَوتِکَ. فَقیلَ لَهُ : وَ ما تِلْکَ الاِسْتِعانَةُ؟ قالَ : تُحْسِنُ تَدبیرَ ما تُخَلِّفُ وَ تُحْکِمُهُ؛

 

اگر در عُمرت دو روز مهلت داده شدى ، یک روز آن را براى ادب خود قرار ده تا از آن براى روز مُردنت کمک بگیرى. به امام گفته شد : این کمک گرفتن چگونه است؟ فرمودند : به این‏که آنچه را از خود برجا مى‏گذارى ، خوب برنامه‏ریزى کنى و محکم‏کارى نمایى.

کافی(ط-الاسلامیه) ج8 ، ص150 ، ح132

حدیث (31) امام على علیه ‏السلام :

کَفى بِالتَّجارِبِ مُؤَدِّبا ؛

 

براى ادب‏ آموزى، تجربه‏ ها کافى ‏اند.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص444 ، ح10155

حدیث (32) امام على علیه‏ السلام :

اَحْسَنُ الآْدابِ ما کَفَّکَ عَنِ الْمَحارِمِ؛

 

بهترینِ ادب‏ها آن است که تو را از حرام‏ها باز دارد.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص247 ، ح5079

حدیث (33) امام على علیه ‏السلام :

مَنْ عَطَفَ عَلَیْهِ اللَّیْلُ و َالنَّهارُ اَدَّباهُ وَ اَبلَیاهُ وَ اِلَى الْمَنایا اَدْنَیاهُ ؛

 

شب و روز بر هر کس بگذرد، او را ادب مى‏ کند، فرسوده ‏اش مى ‏نماید و به مرگ نزدیکش مى‏ سازد.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص133 ، ح2282

حدیث (34) امام صادق علیه ‏السلام :

کَمالُ الاَدَبِ و َالْمُروءَةِ سَبْعُ خِصالٍ : اَلْعَقلُ وَ الْحِلْمُ ، و َالصَّبْرُ ، وَ الرِّفْقُ ، و َالصَّمْتُ ، وَ حُسْنُ الْخُلْقِ وَ الْمُداراةُ؛

 

کمال ادب و مروت در هفت چیز است: عقل، بردبارى، صبر، ملایمت، سکوت، خوش‏ اخلاقى و مدارا.

معدن الجواهر ص 59

حدیث (35) امام سجاد علیه ‏السلام :

اِعْتَبِروا یا اُولىِ الاَبْصارِ وَ احْمَدُوا اللّه‏َ عَلى ما هَداکُمْ ، وَ اعْلَموا اَنَّـکُمْ لا تَخْرُجونَ مِنْ قُدْرَةِ اللّه‏ِ اِلى غَیْرِ قُدْرَتِهِ، و َسَیَرَى اللّه‏ُ عَمَلَکُمْ وَ رَسولُهُ ثُمَّ اِلَیْهِ تُحْشَرونَ ، فَانْتَفِعوا بِالْعِظَةِ وَ تَأَدَّبوا بِآدابِ الصّالِحینَ؛

 

شما اى اهل بصیرت! پند گیرید و خدا را براى این‏که هدایتتان کرد ، سپاس گویید و بدانید که از قبضه قدرت خداوند ، به سوى قدرتى دیگر بیرون نتوانید رفت ، و خدا و فرستاده ‏اش ، به زودى کردار شما را مى‏ بینند و آن‏گاه ، در پیشگاه او ، گرد آورده مى‏ شوید . پس از اندرزها بهره گیرید و ادب شایستگان را داشته باشید.

کافی(ط-الاسلامیه) ج8 ، ص17

حدیث (36) امام على علیه ‏السلام :

اَللّهُمَّ ارْزُقنى عَقْلاً کامِلاً وَ عَزْما ثاقِبا وَ لُبّا راجِحا وَ قَلْبا زَکیّا وَ عِلْما کَثیرا وَ اَدَبا بارِعا وَ اجْعَلْ ذلِکَ کُلَّهُ لى و َلا تَجْعَلْهُ عَلَىَّ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ؛

 

خدایا مرا عقلى کامل ، تصمیمى نافذ، خردى برتر، دلى پاک، دانشى فراوان و ادبى والا روزى کن و تمام اینها را به سود من قرار ده نه به زیانم،اى مهربان‏ترین مهربانان.

بحار الانوار(ط-بیروت)ج 84 ، ص325 ،ح14

حدیث (37) امام على علیه ‏السلام :

کُلُّ شَىْ‏ءٍ یَحتاجُ اِلَى الْعَقْلِ وَالْعَقْلُ یَحْتاجُ اِلَى الاَدَبِ؛

 

هر چیزى به عقل نیاز دارد و عقل به ادب نیازمند است.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص248 ، ح5102

حدیث (38) امام على علیه ‏السلام :

اِنَّکَ مُقَوَّمٌ بِاَدَبِکَ فَزَیِّنْهُ بِالْحِلْمِ؛

 

تو با ادبت ارزش‏گذارى مى‏ شوى، پس آن را با بردبارى زینت بخش.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص247 ، ح5082

حدیث (39) امام رضا علیه ‏السلام :

اَروى اَنَّ جَبْرَئیلَ علیه ‏السلام اُهْبِطَ اِلى رَسولِ اللّه‏ِ صلى ‏الله‏ علیه ‏و ‏آله فَقالَ : یا رَسولَ اللّه‏ِ ، اِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ یَقْرَاُ عَلَیْکَ السَّلامَ وَ یَقولُ لَکَ : اِقْرَأ : بِسمِ اللّه‏ِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ «لاَ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ اَزْو جا مِنْهُمْ» الآیَةَ. فَاَمَرَ النَّبىُّ صلى‏ الله‏ علیه‏ و ‏آله مُنادیا یُنادى: مَنْ لَمْ یَتَاَدَّبْ بِاَدَبِ اللّه‏ِ تَقَطَّعَتْ نَفْسُهُ عَلَى الدُّنْیا حَسَراتٍ؛

 

روایت مى‏ کنم که جبرئیل علیه ‏السلام به نزد پیامبر خدا فرود آمد و گفت : اى پیامبر خدا! خداوند تو را سلام مى‏ رساند و به تو مى ‏فرماید : بخوان به نام خداى مهر گسترِ مهربان، هرگز به آنچه اصنافى از ایشان را از آن برخوردار کرده ‏ایم ، چشم مدوز که زیور زندگى دنیاست تا ایشان را بیازماییم . و بدان که روزىِ پروردگار تو بهتر و پایدارتر است ، پس پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه ‏و ‏آله به کسى فرمود تا جار بزند : هر کس [با عمل به این آیه] به ادب خدا آراسته نگردد ، روحش با حسرت از دنیا جدا مى‏ شود.

فقه الرضا علیه السلام ص364

حدیث (40) امام على علیه ‏السلام :

یا مُؤمِنُ اِنَّ هذَا العِلمَ و َالاَدَبَ ثَمَنُ نَفْسِکَ فَاجْتَهِد فى تَعَلُّمِهِما ، فَما یَزیدُ مِنْ عِلْمِکَ وَ اَدَبِکَ یَزیدُ فى ثَمَنِکَ وَ قَدْرِکَ ، فَاِنَّ بِالْعِلْمِ تَهْتَدى اِلى رَبِّکَ وَ بِالاَدَبِ تَحْسِنُ خِدْمَةَ رَبِّکَ وَ بِأَدَبِ الْخِدْمَةِ یَسْتَوجِبُ الْعَبْدُ وَلایَتَهُ و َقُرْبَهُ ، فَاقْبَلِ النَّصیحَةَ کى تَنْجُوَ مِنَ الْعَذابِ؛

 

اى مؤمن! به تحقیق این دانش و ادب بهاى جان توست پس در آموختن آن دو بکوش که هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود بر قیمت و قَدْرت افزوده مى‏شود ؛ زیرا با دانش به پروردگارت راه مى‏یابى و با ادب به پروردگارت خوش خدمتى مى‏کنى و با ادب در خدمت‏گزارى، بنده سزاوار دوستى و نزدیکى به او مى‏شود . پس [این [نصیحت را بپذیر تا از عذاب بِرَهى.

مشکاة الانوار ص135

حدیث (41) امام على علیه ‏السلام :

مَنْ قَعَدَ بِهِ حَسَبُهُ، نَهَضَ بِهِ اَدَبُهُ؛

 

هر کس اصل و نسبش او را [سُست گرداند و] بنشاند، ادبش او را [حرکت بخشد و] برخیزاند.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص248 ،ح5116

حدیث (42) امام حسین علیه ‏السلام :

اَللّهُمَّ لا تَسْتَدْرِجنى بِالاِحسانِ وَ لا تُؤَدِّبْنى بِالْبَلاءِ ؛

 

خدایا! با غرق کردن من در ناز و نعمت، مرا به پرتگاه عذاب خویش مَکشان و با بلایا (گرفتارى‏ها) ادبم مکن.

نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ص83 ، ح10

حدیث (43) امام رضا علیه ‏السلام :

... فَاِن قالَ قائِلٌ : فَلِمَ وَجَبَ عَلَیْهِمْ مَعْرِفَةُ الرُّسُلِ و َالاِقْرارُ بِهِم و َالاِذعانُ لَهُم بِالطّاعَةِ؟ قیلَ : لاِنـَّهُ لَمّا اَنْ لَمْ یَکُنْ فى خَلْقِهِمْ وَ قُواهُم ما یُکْمِلونَ بِهِ مَصالِحَهُم وَ کانَ الصّانِعُ مُتَعالیا عَنْ اَنْ یُرى وَ کانَ ضَعْفُهُمْ وَ عَجْزُهُمْ عَنْ اِدْراکِهِ ظاهِرا ، لَمْ یَکُنْ بُدٌّ لَهُمْ مِنْ رَسولٍ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُمْ مَعْصومٍ ، یُؤَدّى اِلَیْهِم اَمْرَهُ وَ نَهْیَهُ وَ اَدَبَهُ ، و یَقِفُهُمْ عَلى ما یَکونُ بِهِ اجْتِرارُ مَنافِعِهِمْ وَ مَضارِّهِم ؛

 

اگر کسى بگوید : چرا شناخت پیامبران و اعتراف به آنها و اقرار به (لزوم) اطاعت از آنان ، بر مردم واجب است؟ در پاسخ گفته شود : چون در وجود مردم و قواى آنان ، چیزى نیست که با آن ، مصالحشان را کامل سازند و آفریدگار نیز برتر از آن است که دیده شود ، سستى و ناتوانى آنان از ادراک او آشکار است ، پس چاره‏اى جز این نیست که میان خداوند و مردم ، پیام‏آورى معصوم باشد که اوامر و نواهى و ادب (و آموزه‏هاى) او را به ایشان برساند و آنها را به آنچه مایه سود و زیانشان است ، آگاه سازد.

عیون اخبار الرضا ج2 ، ص100 ،ح34